Kulturotwórcza rola szkoły wczoraj i dziś

Mury „Dwójki” 14 kwietnia kolejny raz gościły znakomitych gości: ks. dr hab. Krzysztofa Bielawnego, dr hab. nauk humanistycznych profesora UWM w Olsztynie Marka Melnyka oraz kapelę Brodów, wiceburmistrza Nidzicy Leszka Śpiewaka, przewodniczącego Rady Miejskiej Pawła Przybyłka, radnych z przewodniczącym Komisji Oświaty Stanisławem Rabczyńskim i prezesa nidzickiego oddziału ZNP Markiem Kierzkowskim, dyrektorów gminnych placówek oświatowych i kulturalnych.

Z inspiracji radnej, nauczyciela i artystki sztuki Magdaleny Łączkowskiej debatowano nad kulturotwórczą rolą przedszkoli, szkół. Pomysł radnej w debatę przekuli dyrektor Zespołu Obsługi Oświaty i Sportu Małgorzata Sawicka, ks. proboszcz parafii Miłosierdzia Bożego i nauczyciel Andrzej Midura, dyrekcja i nauczyciele Zespołu Szkół nr 2. Gości powitali gospodarze szkoły, dyrektor Małgorzata Sawicka i ks. Andrzej Midura.

Spotkanie rozpoczęła i przeplatała prelekcje gości wspaniałym graniem folkowa kapela Brodów. Zespół ma w swoim repertuarze utwory świeckie i religijne pochodzące ze zbiorów Oskara Kolberga, Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Katedry Etnomuzykologii Sakralnej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i własnych. Kapela gra na oryginalnych lub zrekonstruowanych instrumentach, skrzypcach, lirze korbowej, basetli, cymbałach, telence, drumli. Zagrali mazurka, krakowiaka, polkę, poloneza oraz zaśpiewali pieść katechizowana pod tytułem "A ty żaczku nauczony". Witold Broda, lider kapeli oprócz wirtuozerii gry na instrumentach, towarzyszyła mu skrzypaczka Iwona Sojka mówił o roli muzyki, w tym muzyki ludowej w krzewieniu kultury przodków, obrzędów, zwyczajów towarzyszących w codziennym życie.

Szkoły i nauczyciele w Prusach od XIII wieku

Ks. Krzysztof Bielawny, historyk, znawca przeszłości naszych dawnych Warmii i Mazur przybliżył organizację kształcenia na Prusach od XIII wieku, od chwili powstawania diecezji. Podkreślił, że szkoła i kościół kształtują młodego człowieka. Przez kilka wieków to kościół (katolicki, protestancki) zajmował się edukacją dzieci i młodzieży. Duchowni, biskupi, zakonnicy lokowali wioski, parafie a przy nich organizowali szkoły elementarne. Rektorzy, kantorzy organizowali chóry kościelne. Biskupi wydawali dekrety, które obligowały do zakładania szkół w wioskach zamieszkiwanych przez co najmniej 60 rodzin a uczeń do szkoły nie mógł mieć dalej niż 4 km. Organem prowadzącym szkoły były parafie a osobą odpowiedzialną proboszczowie. Środki (drewno) na budowę szkół pochodziły z Lasów Królewskich (państwowych). Murowane z czerwonej cegły, kryte dachówką szkoły na Prusach pojawiły się z początkiem w XX. Podstawą nauki na przestrzeni wieków był Stary i Nowy Testament, liturgia kościoła, nauka języka niemieckiego i historia Niemiec, tradycji ojczyźnianych umiłowanie do tradycji, rachunków, geografii, przyrody, pieśni ludowych. Nauka odbywała się zimą, gdy nie było prac polowych. Nauczyciel pracował bez wynagrodzenia (pierwsze pojawiają się w połowie XIX w.) miał zapewnione mieszkanie, działkę na uprawy, miejsce na hodowlę bydła i opał na zimę. Władze pruskie otworzyły w XIX seminaria nauczycielskie w Węgorzewie i Rozogach. Naukę prowadzili kowale, szewcy, krawcy, osoby umiejące pisać i czytać. Pierwsze próby przekazania i prowadzenie szkół w ręce świeckie, państwowe kończyły się niepowodzeniem. Powodem był brak przygotowanych kadr szkolnictwa. Dopiero XX wiek, szczególnie po II wojnie światowej sytuację tą zmienił. Kościół przestał być dominantem w szkolnictwie.

Szkoła miejscem sporu o wartości kulturowe

Dr hab. nauk humanistycznych, profesor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie Marek Melnyk zwrócił uwagę, że szkoła chcąca sprawować funkcję kulturotwórczą musi być miejscem sporu o wartości, w tym również kulturowe. Kultura, ludzki świat pozwala zachować ludzką tożsamość. Szkoła powinna być miejscem dyskusji, co jest w życiu ważne, wartościowe, istotne. Podstawa edukacji, przekazywanie dziedzictwa kulturowego jest wybór wartości. Ważna rolę spełnia nauczyciel. Nie może być „kimś” od przekazywania treści np. matematycznych, nie może być sprzedawcą usług dydaktycznych. Nauczyciel nie budzi szacunku gdy jest tylko fachowcem. Musi być autorytetem również w sferze wartości. Przykazywanie wartości najmłodszym, dzieciom, młodzieży będzie skutkowało w stworzeniu nowego ładu kulturowego. Nowe, młode pokolenie żąda dialogu, nie poddaje się autorytarnym zasadom. Nauczyciel musi umieć rozmawiać, dyskutować, negocjować. Szkoła musi być miejscem poznawania i hierarchizowania wartości. Jest instytucją, która wychowuje przyszłą społeczność do podejmowania ważnych decyzji, np. decydowania o aborcji, eutanazji. Profesor wskazał na rolę muzyki dawnej (ludowej, sakralnej), kiedyś masowej, która stała się elitarną, obecnie rozumianą, docenianą przez przygotowane do jej odbioru elity. Namawiał do twórczej dyskusji o wartościach kulturowych w szkołach.

Przegląd form kultury w gminnej oświacie

- Udział księży, nauczycieli, radnych, przedstawicieli ośrodka kultury i biblioteki w debacie nie jest przypadkowy, mówiła Małgorzata Sawicka. - Kościół i szkoła to instytucje kulturotwórcze. Odgrywają bardzo ważna rolę w kształtowaniu, pielęgnowaniu wszelkich form kultury w społeczeństwie. Celem spotkania jest również pokazanie realizowanych w gminnych palcówkach oświatowych elementów kultury – muzyki, tańca, plastyki, rzeźby, teatru, filmu, recytacji. Uczniowie, przedszkolaki przygotowują spektakle teatralne. Uczestniczą w warsztatach z udziałem fachowców. Wyjeżdżają do teatrów w Olsztynie, Warszawie, Gdyni. W życiu teatralnym uczestniczą również rodzice i nauczyciele. Przykładem jest Gala Wielkanocna przygotowywane przez Przedszkole nr 4. Spektakle teatralne przygotowywane w „Trójce” wystawiane były na salach muzeum pałacu wilanowskiego w Warszawie. Prace plastyczne uczniów otrzymują nagrody kuratora, ministra edukacji narodowej. Na żywo poznają proces tworzenie i pracy telewizji. Dyrektor podkreśliła ważną rolę w popularyzowaniu kultury osobę ks. Andrzeja Midury. Organizowane z koncerty, spotkania muzyczne w szkole i domu kultury.

- Kultura ma to do siebie, że nie zawsze jest widoczna. Trzeba ją dostrzegać na co dzień. Dostrzeże ją jednak ten, kto jej szuka, kto pragnie ją przeżywać. Nidzica jest miejscem gdzie można uczestniczyć w konsumowaniu i przeżywaniu kultury. Przykładem są liczne koncerty muzyczne, spotkania na zamku, w szkołach, gminnej bibliotece, powiedział na zakończenie spotkania ks. Andrzej Midura.